[tintuc]
Hạt bo bo là gì? Công dụng, cách dùng chữa bệnh từ hạt độn cơm.
Hình ảnh hạt bo bo trong những nồi cơm độn là ký ức khó phai với nhiều người. Tôi vẫn nhớ như in má tôi trệu trạo nhai bo bo nhường cơm trắng cho chúng tôi ăn thời bao cấp.
Theo thời gian, bo bo cũng dần biến mất. Tuy nhiên, những nghiên cứu Y dược học cổ truyền cho thấy công dụng khác của bo bo: Không chỉ làm lương thực, nó còn là bài thuốc thuốc quý, có tác dụng lợi thấp, kiện tỳ, chỉ thống, giúp lợi sữa, lợi khớp, dùng cho người bị tỳ hư, tiêu chảy, chân tay co quắp,…
hạt bo bo
Hạt bo bo là gì? Mô tả thực vật.
Hạt bo bo là loại hạt lấy từ cây bo bo, hay còn gọi là ý dĩ. Trước kia làm thực phẩm nhưng có nhiều giá trị dinh dưỡng nên sau này dùng làm thuốc.
Đặc điểm cây bo bo.
Tên gọi khác: Ý dĩ, dĩ thực, hat cườm, cườm gạo, cườm thảo,…
Tên tiếng anh: Job’s tears, Gromwell read.
Tên khoa học: Coix lachryma jobi L.
Họ: Lúa (Poaceae).
Bo bo nhìn giống như cây bắp (ngô), có thể nhận dạng qua một số đặc điểm sau:
Là cây thân thảo, cao trung bình khoảng 1 – 2m. Thân cây nhẵn bóng, có nhiều đốt và không phân nhánh.
Lá mọc so le, mép lá ráp, gân song song. Lá dài từ 10 – 40cm và không có cuốn.
Hoa đơn tính, mọc cùng gốc. Hoa đực có màu lục, tựa như bông lúa. Hoa cái nằm trong lá bắc dày và cứng, màu xanh, có khi chuyển sang nâu tím và đen.
Hình ảnh cây bo bo
Bo bo lứt (bo bo đỏ)
Mô tả dược liệu hạt bo bo.
Hạt bo bo có vỏ ngoài cứng, hình trứng hoặc bầu dục, đầu hơi nhọn, đường kính khoảng 0.3 – 0.5cm. Mỗi hạt được bao bọc bởi một lớp lá bắc cứng. Thường có màu trắng hoặc vàng nhạt, cuống lõm vào bên trong, có một rãnh dọc ở giữa hạt. Khi đập vỡ ra, bên trong có một lớp bột màu trắng, vị ngọt và không mùi.
Hạt bo bo được bao bọc bởi một lớp lá bắc cứng
Hình ảnh hạt bo bo (đã tách vỏ)
Phân bố.
Hạt bo bo đã có từ rất sớm, khoảng 3.000 đến 4.000 năm về trước. Theo một số tài liệu nước ngoài, nó có nguồn gốc từ bán đảo Malaysia và khu vực Đông Á. Hiện tại, nó phân bố nhiều nhất tại Trung Quốc, Indonesia, Malaysia, Ấn Độ, Pakistan, Thái Lan,…
Tại Việt Nam, cây bo bo thường mọc hoang ở nơi có đất ẩm, mát và trồng nhiều ở các tỉnh miền Bắc như Nghệ An, Lai Châu, Thanh Hóa. Cây cũng phân bố nhiều tại các tỉnh miền Nam như Tiền Giang, Vĩnh Long, Bến Tre.
Thu hái, sơ chế, bảo quản
Thu hái:
Bo bo được thu hoạch vào độ tháng 9 – 11, vì lúc này hạt đã chín. Do cây có quả khá nhỏ nên để tiện cho việc thu hái, người ta thường cắt cả cây đem về.
Sơ chế:
Sau khi thu hoạch, cây mang phơi khô, rồi đập cho hạt rơi ra. Để lấy nhân bo bo bên trong, phải đập bỏ lớp vỏ cứng bên ngoài.
Bảo quản:
Giống như ngô hay gạo, bo bo thông thường rất dễ bị côn trùng, mối mọt phá hoại. Do đó cần bảo quản hạt ở nơi khô ráo, thoáng mát và thường xuyên phơi nắng.
Thành phần hóa học trong hạt bo bo.
Trong hạt bo bo chứa đến 52% tinh bột, 18% protein, 7% chất béo và nhiều nhóm vitamin. Bên cạnh đó, dược liệu có chứa nhiều gốc acid amin như: acid stearic, acid linoleic, acid palmitic, coxian (A,B,C) thiamin, coixol,…
Nghiên cứu còn cho thấy, các hoạt chất và acid amin trên có tác dụng đáng kể trong việc giảm cholesterol trong máu, ngăn ngừa ung thư và có giá trị dinh dưỡng cao.
Dược liệu hạt bo bo
Tác dụng của hạt bo bo.
Hạt bo bo không chỉ để ăn, ngoài làm lương thực còn dùng làm thuốc đem lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Nó được sử dụng hàng trăm năm qua trong y học cổ truyền Châu Á với một số công dụng như:
Phòng ngừa ung thư.
Hoạt chất coixenolid chiết xuất từ hạt bo bo có khả năng ngăn chặn sự phát triển của tế bào ung thư. Người bệnh ung thư cổ tử cung, ung thư dạ dày nếu kiên trì sử dụng sẽ có hiệu quả tích cực.
Theo các nghiên cứu, trong tế bào ở cơ thể người, thành phần axit béo thường chiếm tỉ lệ cao. Là nguyên nhân hình thành khối u và gây ra ung thư. Tuy nhiên, theo một nghiên cứu được công bố trên “Tạp chí Ethnopharmacology” vào năm 2008, những hoạt chất có trong hạt bo bo có thể ức chế hoạt động tổng hợp axit béo trong gan. Đồng nghĩa với việc, sử dụng bo bo có khả năng kìm hãm tế bào ung thư phát triển.
Hạt bo bo phòng ngừa ung thư
Chống dị ứng.
Nghiên cứu được công bố trong “Tạp chí Hóa học Nông nghiệp và Thực phẩm” (2003), các nhà khoa học đã phát hiện chiết xuất từ hạt bo bo có khả năng ngăn chặn các triệu chứng dị ứng như viêm da. Điều này đã được thử nghiệm ở loài chuột.
Hiệu quả cho thấy, khi dùng chiết xuất từ loại hạt này, hệ thống miễn dịch của chuột được tăng lên đáng kể. Các tình trạng viêm hay dị ứng khác cũng giảm dần.
Giảm cholesterol.
Khoa học đã chứng minh, bo bo có tác dụng điều hòa lượng cholesterol nhờ hàm lượng chất xơ cao. Những thí nghiệm đã cho thấy, những con chuột ăn hạt bo bo đã giảm đáng kể lượng cholesterol toàn phần.
Giảm cân và làm đẹp.
Bo bo được ghi nhận chứa nhiều loại vitamin và hàm lượng chất xơ cao. Nhờ đó, nó được đánh giá có thể giúp cải thiện cân nặng và rất có lợi cho làn da.
Trong nghiên cứu được công bố vào năm 2004 trên tạp chí “Khoa học Đời sống”, các nhà khoa học đã cho chuột ăn các chất chiết xuất từ hạt ý dĩ. Sau một thời gian, trọng lượng cơ thể của chúng được giảm rõ rệt, khối lượng mô và chất béo cũng ở mức trung bình.
Ở người, dùng bo bo thay thế cơm là một phương pháp giảm cân đáng tham khảo. Chất xơ dồi dào trong bo bo sẽ thế chỗ cho lượng tinh bột trong gạo. Nhờ đó, giúp bạn giảm cân giữ dáng tuyệt vời.
Ngoài ra, bột bo bo cùng với bạch linh, bạch chỉ, bột lá neem, bột trà xanh,… là thành phần trong mặt nạ thuốc Bắc làm đẹp da, dưỡng da trắng sáng, diệt mụn và giảm thâm nám.
Hạt ý dĩ hỗ trợ giảm cân.Ngoài ra, hạt bo bo còn có một số công dụng như:
Có tác dụng thông tiểu, lợi sữa.
Có lợi cho tiêu hóa và sức khỏe tim mạch.
Hỗ trợ điều trị viêm phổi.
Điều trị rối loạn nội tiết.
Thư cân, lợi khớp, giảm đau nhức, chống loãng xương.
Bồi bổ cơ thể.
Chữa viêm loét và làm lành vết sẹo.
Cách dùng, liều lượng hạt bo bo.
Cách dùng:
Hạt bo bo sống đem sao qua với cám. Sao đến khi hỗn hợp có màu vàng nhạt thì sàng bỏ cám, để nguội. Sử dụng ngay hoặc bảo quản trong lọ, dùng từ từ.
Bên cạnh đó hạt này còn được dùng để nấu cháo, chè, canh, súp hoặc nghiền thành bột để làm bánh.
Liều dùng:
Vì bo bo là lương thực thông dụng nên không có quá nhiều khắt khe về hàm lượng dùng. Khi sử dụng, cần chú ý các yếu tố như: tuổi tác, sức khỏe, tình trạng bệnh hoặc cơ địa của người bệnh. Để xác định được liều lượng thích hợp, người bệnh hãy trao đổi với thầy thuốc trước khi dùng.
Bài thuốc sử dụng hạt bo bo.
Chữa sản phụ ít sữa:
Bài thuốc từ hạt bo bo có tác dụng lợi sữa, có thể thực hiện theo hai cách sau:
Bài thuốc 1: Chuẩn bị 50g bo bo và 1 móng giò lợn, đem hầm nhừ. Ăn ngày 1 lần, 1 tuần 3 lần.
Bài thuốc 2: Lấy 30g bo bo đã sao vàng, 20g lá cây sung tật, 1 móng giò lợn và 1 lượng gạo nếp. Nấu nguyên liệu thành cháo, ăn mỗi ngày.
Hạt ý dĩ có tác dụng lợi sữa
Chữa ngực đau:
Chuẩn bị: Hạt ý dĩ, sinh địa, cam thảo, thạch hoạt, ngưu tất, ngũ gia bì.
Thực hiện: Sắc thuốc uống và dùng trong ngày. Sử dụng bài thuốc này, triệu chứng ngực đau sẽ giảm rõ rệt.
Chữa tiểu buốt, rắt:
Nếu mắc bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu, người bệnh khi đi tiểu sẽ có cảm giác nóng và đau rát. Để khắc phục tình trạng bệnh, bạn có thể dùng bo bo với các vị thuốc khác để chữa bệnh tại nhà.
Chuẩn bị: Bo bo, hoài sơn mỗi vị 10g.
Thực hiện: Lấy nguyên liệu đi sao vàng, để nguội 30 phút rồi đem nghiền thành bột mịn. Lấy 15g vị thuốc hòa với gạo, nấu cơm ăn. Ngày dùng 2 lần.
Làm thuốc bổ chữa lao lực:
Chuẩn bị: 5g hạt ý dĩ; mạch môn đông, tang bạch bì, bách bộ, thiên môn đông, mỗi vị 3g; 800ml nước.
Thực hiện: Sắc thuốc, đến khi còn 300ml. Chia làm 2 lần bằng nhau, uống trong ngày.
Vị thuốc bo bo chữa lao lực
Chữa ho ra đờm mủ tanh hôi:
Chuẩn bị: Bo bo 8g, đông qua nhân 24g, lô căn 40g, đào nhân 8g.
Thực hiện: Sắc thành thuốc, uống mỗi ngày.
Chữa tiêu chảy:
Chuẩn bị: 50g bo bo sao vàng, 30g hạt sen, 4g sa nhân.
Thực hiện: Tán nguyên liệu thành bột mịn. Mỗi lần dùng 10-15g thuốc, ngày 2-3 lần, uống với nước cơm.
Chữa đờm thấp, ho:
Chuẩn bị: Hạt bo bo, cát cánh, cam thảo, mỗi vị 100g.
Thực hiện: Tán nguyên liệu nhuyễn thành bột mịn, nấu với gạo nếp để ăn. Chia nhỏ thành nhiều phần, mỗi lần sử dụng 10g. Dùng bài thuốc sau các bữa ăn chính.
Chữa tỳ hư, tiêu hóa kém:
Tỳ vốn là nơi chuyển hóa và vận chuyển các chất dinh dưỡng. Nếu tỳ hư thì tiêu hóa kém, gây ảnh hưởng xấu đến sức khoẻ.
Chuẩn bị: 20g bo bo, 20g bạch biển đậu; 8g thần khúc; liên nhục, sử quân tử, sơn tra, mỗi vị 15g; 100g đương quy; 50g gạo nếp.
Thực hiện: Các nguyên liệu đem đi sao vàng. Khi thuốc có mùi thơm thì úp xuống chiếu dưới đất từ 30-45 phút, nghiền thành bột. Khi dùng lấy 20g hỗn hợp pha với nước. Nên uống nóng để có hiệu quả nhanh nhất.
Bài thuốc từ bo bo chữa tiêu hóa kém
Chữa trẻ nhỏ đầu bị lở loét:
Chuẩn bị: 30g hạt cườm, 60g thổ phục linh, 15g đại hoàng.
Thực hiện: Tán các vị thuốc thành bột. Cho thêm ít mật ong rồi vo viên hoàn, mỗi viên to cỡ hạt ngô là được. Uống 1 viên/1lần.
Chữa trẻ em phù thũng do kém dinh dưỡng:
Để chữa chứng phù thũng, chuẩn bị các vị thuốc sau: 20g bo bo, đông qua bì cùng với xích tiểu đậu. Đem tất cả nguyên liệu đi nấu cháo. Ăn đều đặn mỗi ngày sẽ giúp điều trị phù thũng rất tốt.
Chữa rôm sảy ở trẻ em:
Chuẩn bị: 30g bo bo, 60g bí đao.
Thực hiện: Nấu cháo để ăn. Bài thuốc này còn trị thanh thấp nhiệt độc tích ở da.
Trẻ em rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy kéo dài, đái đục:
Chuẩn bị: Bo bo 20g, hoài sơn đồ sao 10g.
Thực hiện: Tán dược liệu thành bột. Cho trẻ ăn ngày 2-3 lần, mỗi lần dùng 6-7g có hòa với nước cơm.
Chữa nóng trong người:
Để chữa chứng nóng trong người, lấy 20-50g hạt bo bo, cho thêm nước và nấu thành cháo loãng để ăn.
Hạt bo bo nấu cháo.
Lưu ý, kiêng kỵ khi sử dụng hạt bo bo.
Một số lưu ý và kiêng kỵ cần biết trước khi sử dụng hạt bo bo bạn cần nắm:
Phụ nữ có thai, người táo bón, tâm dịch khô, không nên sử dụng loại hạt này.
Trước khi chế biến món ăn nên ngâm hạt trong nước. Khi nấu, hạt sẽ nhanh mềm và ngon hơn.
Do chứa nhiều chất xơ nên không nên dùng quá nhiều để tránh khó tiêu hóa.
Dược liệu kiêng kỵ đối với người bị thận, tỳ hư.
Như vậy, bạn đã biết bo bo là hạt gì, cũng như tác dụng, cách dùng, bài thuốc có hạt bo bo. Đây là loại hạt lành tính, không độc, có nhiều lợi ích cho sức khỏe mà bạn nên tận dụng.
[/tintuc]